«Τι θα γίνεις ηθοποιός; Τι θες να γίνεις δηλαδή; Του σχοινιού και του παλουκιού; Εγώ την κόρη μου δεν θα την αφήσω να γίνει πουτάνα! Αν τολμήσεις και δώσεις εξετάσεις μη τυχόν και περάσεις το κατώφλι του σπιτιού μας. Δεν είσαι κόρη μου εσύ!»
«Τι θα γίνεις ηθοποιός; Τι θες δηλαδή; Να πεθάνεις στην ψάθα; Εγώ είχα άλλα όνειρα για ‘σένα. Να γίνεις ένας λαμπρός επιστήμονας, ένας γιατρός, ένας δικηγόρος. Αν τολμήσεις και δώσεις εξετάσεις μη τυχόν και περάσεις το κατώφλι του σπιτιού μας. Δεν είσαι γιος μου εσύ!»
Οι παραπάνω φράσεις αντικατοπτρίζουν μια ολόκληρη αντίληψη γύρω από τον χώρο του θεάτρου εδώ και δεκαετίες στην χώρα μας. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτή η αντίληψη «σταμάτησε» γύρω εκεί στο 1990, τότε που υποτίθεται η ατομική ελευθερία άρχισε να έχει νόημα, όμως είναι γεγονός ότι απλώς μαλάκωσε η φρασεολογία.
Μια θεατρίνα δεν θα ήταν πουτάνα, αλλά μια ονειροπαρμένη, ένας θεατρίνος δεν θα πέθαινε στην ψάθα, αλλά θα ήταν ομοφυλόφιλος, γιατί τόλμησε να ασχοληθεί με τέτοια θεατρικά «καραγκιοζιλίκια».
Το κοινωνικό στίγμα, το «κακό σπυρί» της ηθοποιίας συνεχίζει να υπάρχει μέχρι και σήμερα, αφού ουδείς δεν πήρε ποτέ στα σοβαρά αυτό το επάγγελμα. Γιατί πέρα από τέχνη, η ηθοποιία είναι επάγγελμα από το οποίο χιλιάδες άνθρωποι βιοπορίζονται ή θα έπρεπε να βιοπορίζονται. Αλλά θα μου πεις ψιλά γράμματα. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο πρεσβύτερος, όταν οι λογοτέχνες πήγαν να ζητήσουν την σύνταξη τους, τους απέπεμψε με το σκεπτικό πως πρέπει να κάνουν καμιά δουλειά!
(Τάδε έφη Βασίλης Ραφαηλίδης)
Η νοοτροπία πως οι καλλιτέχνες δεν «αξίζει» να πληρώνονται, γιατί είναι απλώς διασκεδαστές, καλά κρατεί. Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι και σήμερα θεωρούνται ανύπαρχτοι από το ελληνικό κράτος, καθότι θεωρούνται ο τελευταίος τροχός της αμάξης και δεν υπάρχει χώρος γι’ αυτούς εν μέσω πανδημίας. Επείγουν σοβαρότερα προβλήματα από το πώς θα ζήσει αξιοπρεπώς ένας ηθοποιός.
Ας πούμε, για παράδειγμα, είναι πολύ πιο σοβαρό να ασχολείται μια ολόκληρη χώρα με το υποκριτικό motocross του πρωθυπουργού της στην Πάρνηθα και με το ακόμα πιο υποκριτικό φαγοπότι του στην Ικαρία. Είναι πολύ πιο σοβαρό να ασχολείται μια ολόκληρη χώρα με το που στραβοκοιμήθηκαν από την αφαγία στον Άγιο Δομίνικο πληρωμένοι παίχτες, με το πώς ξεκατινιάστηκαν-εξευτελίστηκαν μερικά νεαρά κορίτσια για να βρουν γαμπρό και με το πως μια αναίσχυντη, ξανθιά τρελοκαμπέρο κέρδισε 100.000 ευρώ φωνάζοντας «Κόσμε μου, κόσμε μου!»
Τα Κρεβάτια των…Ιερών Τεράτων
Ας γυρίσουμε όμως στην εποχή που οι ηθοποιοί μεσουρανούσαν. Σαφώς ομιλούμε για τα «Ιερά Τέρατα», καθώς οι ταπεινοί, πληβείοι και πλεμπαίοι ηθοποιίσκοι συνέχιζαν να είναι απλώς άνθρωποι που ονειρεύτηκαν να ζήσουν το όνειρο τους ποιώντας τέχνη, ποιώντας πολιτισμό, σ’ έναν κόσμο που δεν σταμάτησε ποτέ να τους υποτιμά και να τους οικτίρει.
Εκείνη, λοιπόν, την εποχή που τα «Ιερά Τέρατα» με τα υπέρογκα κασέ και το καλάμι τους-δισάκι στον ώμο- άγγιζαν την ιερότητα, εκείνη την εποχή ο κάθε πικραμένος θεωρούσε τον εαυτό του σκηνοθετάρα, εκείνη την εποχή που το «ξέρεις από πόσα κρεβάτια πρέπει να περάσεις» ήταν νόμος, εκείνη την εποχή που χιλιάδες κόσμος χειροκροτούσε με θαυμασμό, πλήρωνε το οβολό του για να δει τους μεγάλους και τρανούς επί σκηνής, στηνόταν δεκάδες ώρες στην τηλεόραση και έξω από καμαρίνια, όλα ήταν ιδανικά, απενοχοποιημένα, καλυμμένα με χρυσόσκονη.
Εκείνη την εποχή οι ηθοποιοί δεν πέθαιναν στην ψάθα, δεν ήταν πουτάνες, δεν ήταν ονειροπαρμένοι, δεν ήταν ομοφυλόφιλοι, δεν είχαν καμία τέτοιου είδους ταμπέλα πάνω τους. Ήταν απλώς αξιέπαινα, αξιοσέβαστα είδωλα που άνοιγαν του πνευματικούς σου ορίζοντες και με το μαγικό ραβδί τους μετέτρεπαν τα ασήμαντα σε ιδανικά. Και ναι, τότε τα «Ιερά Τέρατα» ήταν εξιδανικευμένα, άπιαστα, αλάνθαστα, ήταν ήρωες, ήταν θεοί.
Των τεράτων ίσκοι…και οι «ηθοποιίσκοι»
Ώσπου έφυγαν τα ιερά και αποκαλύφθηκαν τα τέρατα. Ώσπου εκείνοι οι «ταπεινοί, πληβείοι, πλεμπαίοι ηθοποιίσκοι» αποφάσισαν να κάνουν το όνειρο τους πραγματικότητα και στην πορεία έχασαν τη γη κάτω από τα πόδια τους.
Οι «ηθοποιίσκοι»… Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που ένα ποίημα τους έκανε να κλαίνε εβδομάδες, που ένα χορικό από μια αρχαία τραγωδία τους άλλαξε τη ζωή. Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που θέλησαν να αλλάξουν την δική τους ψυχή, να γίνουν καλύτεροι και να βρουν το θάρρος να αλλάξουν και τον κόσμο. Είναι εκείνα τα παιδιά που αψήφησαν τα λόγια των γονιών τους, τα πικρά λόγια του κόσμου, τον χρόνο, το αδύνατο, τις κλειστές πόρτες και τα τέρατα πίσω από αυτές. Είναι εκείνες οι ψυχές που άφησαν το σπίτι τους για να κατέβουν στην πρωτεύουσα και να υπηρετήσουν την τέχνη.
Και κατέληξαν να υπηρετούν αφεντάδες, βίτσια, πηγαδάκια, κυκλώματα. Γιατί έτσι είναι το σύστημα, γιατί αν θέλεις να κάνεις καριέρα πρέπει να υποκριθείς καλά, αλλά όχι πάνω στο σανίδι. Πρέπει να εξυμνήσεις τα τέρατα και να τους αφήσεις να σε πλάσουν από την αρχή. Πρέπει να απελευθερωθείς και να αφήσεις τους πουριτανισμούς, πρέπει να εξευτελιστείς και να το βουλώσεις.
«Έλα πες την αλήθεια σε ποιον έκατσες;»
«Ητέχνη θέλει θυσίες, αλλιώς γύρνα σπίτι σου!» Και ναι, πολλοί γύρισαν πίσω κι άλλοι τόσοι έμειναν κι η τέχνη που ήθελε θυσίες τους μετέτρεψε σε θύματα που το σακάκι, το φόρεμα τους μυρίζει ενοχές, φόβο και ντροπή. Και εκείνοι που έφυγαν άκουσαν το «Να είδες σου τα έλεγα εγώ, δεν θα τα καταφέρεις» και εκείνοι που έμειναν άκουσαν το «Έλα πες την αλήθεια σε ποιον έκατσες;»
Όχι, καλοί μου άνθρωποι, μην πέφτετε από τα σύννεφα που μαθεύτηκαν τις τελευταίες βδομάδες όλα αυτά τα αίσχη! Μην προσποιήστε! Όλοι γνωρίζαμε λίγο ή πολύ. ΟΛΟΙ, είτε εντός του χώρου, είτε εκτός σε ταβέρνες, σε καφετέριες, τα συζητούσαμε. Κι ήρθε η ώρα που αυτές οι συζητήσεις ΕΠΡΕΠΕ να γίνουν δημόσια. Γιατί ο «καλός» ηθοποιός έχει μάθει να εκτίθεται!
Να εκτεθούν ΟΛΟΙ, λοιπόν, ασχέτως ιδιότητας, ασχέτως διασημότητας. Ας είναι η ηθοποιία το πρώτο επάγγελμα σ’ αυτή τη χώρα που θα εξυγιανθεί. Γιατί μην εθελοτυφλείτε, σε όλα, μηδενός εξαιρουμένου, τα επαγγέλματα ζουν ανάμεσα μας τέρατα που τώρα είναι η ώρα να πάψουν να είναι ιερά.
Μιλήστε, συσπειρωθείτε, αντιδράστε ΟΛΟΙ.
Ναι η σιωπή είναι χρυσός όταν η συνείδηση η δική σου και του απέναντι είναι καθαρή. Όταν δεν είναι, τότε η ΚΡΑΥΓΗ σου είναι η μόνη λύση.
Ας πάρουμε επιτέλους στα σοβαρά όλα τα θέματα της τέχνης σ’ αυτή τη χώρα που τόσο κοκορευόμαστε ότι είναι η μεγαλύτερη κοιτίδα πολιτισμού. Ας πάρουμε επιτέλους στα σοβαρά όλες τις αυθαιρεσίες, τα λάθη, τα εγκλήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στον προσωπικό και εργασιακό μας αγώνα. Ας σταματήσουμε να προσποιούμαστε πως τίποτα δεν συμβαίνει και πως έτσι τα βρήκαμε. Όλοι έχουμε μερίδιο ευθύνης.
Ηθοποιός σημαίνει φως…
ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Ας αφήσουμε τα παιδιά μας να συνεχίζουν να ονειρεύονται και να κυνηγούν το όνειρό τους, όποιο κι αν είναι αυτό! Ας μην συνεχίζουμε να ισοπεδώνουμε με απόλυτη υποκρισία την ομορφιά που κρύβεται μέσα στα αγκάθια που θα συναντήσουν. Απλώς ας είμαστε ικανοί να τους προστατέψουμε από το μεγαλύτερο τέρας που υπάρχει στην κοινωνία μας, τη ΣΙΩΠΗ!
Δεν προσποιήθηκα. Η προσποίηση για μένα είναι κάτι το χυδαίο. Απλά και μόνο έζησα και μίλησα, όπως ήθελα! Χωρίς να υπολογίσω τίποτα και κανέναν!
~Μελίνα Μερκούρη~
