Το τελευταίο χρονικό διάστημα, ενώ όλες οι λειτουργίες έχουν σταματήσει λόγω της πανδημίας, ειδικά στο πρώτο κύμα, την ίδια στιγμή οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις κινούνται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η #συνεπιμέλεια των τέκνων από τους γονείς, έγινε viral… Γιατί;
Και αυτό το οξύμωρο σχήμα οδηγεί στην νέα τάξη πραγμάτων: ό,τι γνωρίζαμε μέχρι τώρα πρέπει να το αναθεωρήσουμε. Από την απλή συναναστροφή μας, τους εγκάρδιους χαιρετισμούς με τους “δικούς μας” ανθρώπους, μέχρι την έννομη ρύθμιση και αντιμετώπιση κλασικών ζητημάτων, όπως των οικογενειακών.
Ένα από αυτά τα ζητήματα, που επανακαθορίστηκε και προκάλεσε μέγιστο “ντόρο”, είναι το ζήτημα της συνεπιμέλειας των τέκνων από τους γονείς, μετά από κάποια διάσταση ή διαζύγιο, μαζί με λοιπά ζητήματα οικογενειακής φύσης. Σε περίπτωση που δύο γονείς, γιατί εκεί βρίσκονται οι νεωτερισμοί, αποφασίσουν το χωρισμό τους ως ζευγάρι πρέπει να μείνουν για πάντα γονείς. Αυτή η τόσο απλή αλλά ουσιαστική σκέψη και απόφαση, που καθορίζει δραματικά τη ζωή όλων των νεότερων μελών μίας οικογένειας, δεν είναι δεδομένο, ότι αντιμετωπίζεται με την ωριμότητα που απαιτείται από αυτούς που καλούνται να τη σκεφτούν και αποφασίσουν.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που μετά από ένα διαζύγιο ή διάσταση, οι γονείς αποφασίζουν να βρεθούν σε “εμπόλεμη κατάσταση” με “παράπλευρες απώλειες” τα ίδια τα παιδιά τους, που θεωρητικά λατρεύουν. Αν ξεκινούσαμε όμως από την λατρεία αυτή, θα έπρεπε να βάλουν το συναίσθημα που τρέφουν για τα παιδιά τους πάνω από κάθε εγωισμό και να τους προσφέρουν αυτό που χρειάζονται, δηλαδή την ασφάλεια της οικογένειας, έστω και αν αυτή έχει αλλάξει… τόπο κατοικίας για τον ένα γονιό. Και όμως, ο εγωισμός της απόρριψης, η σωρευμένη αγανάκτηση από γεγονότα κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης, η λεκτική και σωματική κακοποίηση και όσα άλλα δημιουργούνται μέσα στην εν γάμω κοινωνία, βγαίνουν σα λάβα από ηφαίστειο. Μετά την έκρηξη αυτή μόνο απώλειες μετρούμε για ό,τι υπάρχει εκεί γύρω. Και όλα αυτά γιατί, στην ελληνική -τουλάχιστον- οικογένεια, δεν έχει διδαχθεί η έννοια και η πράξη του Σεβασμού και της Επικοινωνίας.
Σεβασμός σε μία οικογένεια σημαίνει, ότι σέβομαι τις ανάγκες, το χώρο και τις ιδέες του Άλλου, δεν προσπαθώ να χειριστώ και να πατήσω πάνω στον Άλλο ή να του επιβάλλω τις δικές μου ιδέες και επιθυμίες και φυσικά δεν προσπαθώ να αλλάξω τον Άλλο και να τον κάνω, όπως πιστεύω ότι θέλω. Σεβασμός λοιπόν στην οντότητα του Άλλου, διότι μετά τον γάμο μπορεί οι δύο να γίνονται ένα αλλά αυτό το ένα δεν έχει να κάνει με την ίδια την οντότητα αλλά με τον κοινό στόχο να δημιουργήσουν μία ουσιαστική πορεία, να αναπαραχθούν και να μεγαλώσουν παιδιά που θα έχουν αυτοπεποίθηση και στόχους.
Επικοινωνία σημαίνει διάλογος και ενεργητική ακρόαση. Μέσα στην οικογένεια πρέπει να ακούμε ουσιαστικά τον Άλλο να μιλούμε μαζί του να απαντούμε με επιχειρήματα. Φυσικά, μπορεί να προκύψει και θυμός, εκνευρισμός και αγανάκτηση όμως αν υπάρχει Σεβασμός, ακόμη και μία απρεπής συμπεριφορά μπορεί να αποκατασταθεί άμεσα.
Αυτά όμως τα στοιχεία, φαίνεται να απουσιάζουν παντελώς κατά το μεγαλύτερο βαθμό, και οι οικογένειες που αποφασίζουν να χωρίσουν, το κάνουν με τρόπο άσχημο, έχοντας προηγουμένως αποκαθηλώσει στα μάτια των παιδιών τους τον Άλλο, είτε είναι μαμά είτε μπαμπάς είτε και τους δύο. Και όμως αυτή η αποκαθήλωση, είναι αυτό που θα οδηγήσει τα παιδιά, στιγματίζοντάς τα ανεπανόρθωτα, στις αποφάσεις που θα λάβουν για τη ζωή τους. Γιατί ακόμη και αν χωρίσουν οι γονείς, αν υπάρχει Σεβασμός υπάρχει και Δομή και αν η οικογένεια είναι Δομημένη, ακόμη και αν δεν είναι συμβία, τότε τα παιδιά έχουν αυτοπεποίθηση να παλέψουν όλα αυτά τα χαοτικά και δυσβάσταχτα που ορθώνονται μπροστά τους. Αν όμως δεν υπάρχει Δομή, τότε τα παιδιά θα είναι χωρίς αντίσταση παραδομένα στη δίνη των εξελίξεων της ζωής τους.
Όλγα Τσιπτσέ | Τζιντιπιάρ, το ακούς, το λες μα δεν το ξέρεις…
Τι όμως έχει να κάνει ο σεβασμός με την ισότητα; Οι γονείς αλλά και οι άνθρωποι όλοι είναι ίσοι. Όσο και αν δεν είναι δεδομένο από κάποιους οι άνθρωποι είναι πάντα και όλοι ίσοι.
Άνδρες, Γυναίκες, Παιδιά, Άνθρωποι με διαφορετικότητες, με αναπηρίες, με αδυναμίες, είναι όλοι ίσοι! Και αυτό σημαίνει ότι έχουν τα ίδια δικαιώματα, ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και τις ίδιες υποχρεώσεις. Την ισότητα αυτή, που όπως προανέφερα, δεν είναι καθόλου δεδομένη, προσπαθούν να τη διασφαλίσουν οι νόμοι. Οι νόμοι όμως δεν έρχονται εξ ουρανού, αλλά δημιουργούνται από άλλους ανθρώπους, που πρέπει να είναι “ανώτεροι” με την έννοια του ότι πρέπει να εξανίστανται του εαυτού τους και να κοιτούν το πρόβλημα από ψηλά, χωρίς προσωπικές βλέψεις, σκέψεις και απωθημένα. Χωρίς προσωπικά κριτήρια με λίγα λόγια.
Δεν είναι τυχαίο, ότι μέχρι σήμερα, ανάμεσα στους ίσους γονείς, ο νόμος έδινε ένα ελαφρό προβάδισμα στην μητέρα, σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου. Χωρίς να είναι θέσφατο και απόλυτο, η μάνα έχει μια φυσική υπεροχή. Τα παιδιά βγαίνουν από το σώμα της, ακούν τους ήχους και την καρδιά της βιώνουν επειδή Εκείνη επιβιώνει και ακόμη και όταν γεννιούνται τρέφονται επειδή θηλάζουν. Δεν είναι τυχαίο, ότι όταν κλαίνε ηρεμούν στην αγκαλιά της. Αυτή η ασφάλεια, αυτή η σωματική επικοινωνία έχει αποδειχθεί ιατρικά, ότι καθορίζει τους ανθρώπους και μάλιστα μέχρι τα 5 έτη. Η υπεροχή είναι φυσική και σωματική δεν είναι νομική, γιατί όπως είναι σαφές και οι δύο γονείς νομικά έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις. Όμως δε μπορούμε να παραβλέψουμε τη φύση. Γιατί αν το κάνουμε, υπογράφουμε καθοριστικά την αλλαγή των ανθρώπινων συμπεριφορών.
Είναι από την άλλη γνωστό, ότι αυτή η φυσική υπεροχή έχει καταντήσει αντικείμενο εκμετάλλευσης από τις μητέρες έναντι του πατέρα, ειδικά σε περιπτώσεις διαζυγίου ή διάστασης. Ενστικτωδώς, εκμεταλλεύονται αυτό το δεδομένο και εκβιάζουν τον μέχρι πρότινος σύντροφό τους με αυτό το πανίσχυρο όπλο. Αυτό είναι ένα ακόμη δεδομένο, το οποίο σαφώς έπρεπε να προβλεφθεί για να εξισορροπηθεί νομικά αυτή η υπεροχή. Γιατί όπως ελέχθη οι νόμοι είναι εκεί για να εγγυώνται την ισότητα, εκτός όλων των άλλων.
Και ερχόμαστε συγκεκριμένα, να μιλήσουμε για τον νόμο που μόλις ψηφίστηκε, 4800/2021. Ο νόμος φέρει το όνομα Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων και λοιπά άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου. Ο νόμος φαίνεται να μην έχει ξεκαθαρίσει:
- τη γονική μέριμνα, που πάντα ανήκε και στους δυο γονείς εκ του νόμου, εκτός κάποιων ρητά αναφερόμενων περιπτώσεων
- την επικοινωνία, που πάντα ήταν δικαίωμα του γονέα που δεν έμενε συνήθως με το τέκνο ή τα τέκνα αλλά έπρεπε να ασκεί το δικαίωμα αυτό για να μπορεί να αναπτύξει τους απαραίτητους δεσμούς που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας του/των τέκνου / τέκνων.
- την επιμέλεια, που ανήκε πάντα στον γονέα που θα διέμενε συνήθως με το / τα τέκνο/τέκνα του.
«Συνεπιμέλεια: ο Τσιάρας με τη Δανία και ο Λοβέρδος αγκαζέ με την πατριαρχία»
Αυτές οι τρεις λειτουργίες, ο αρμόδιος υπουργός που ανέλαβε να προβεί σε τέτοιες μεταρρυθμίσεις που ορίζονται στα άρθρα του, φαίνεται να μην τις έχει αντιληφθεί όχι τόσο ως έννοιες, αλλά ως βαθύτερη σκέψη και συνέπεια στις ζωές των παιδιών. Γιατί αυτό είναι η ουσία: πως ένα χωρισμός θα επηρεάσει τη ζωή , προσωπικότητα, ευκαιρίες κα των παιδιών. Οι γονείς, όσο πληγωμένοι και αν είναι από τις επιλογές τους, έχουν μηχανισμούς ανάκαμψης και επιβίωσης, τα παιδιά όμως όχι. Και όπως είπαμε, η ισότητα που πρέπει να έχουν όλοι οι άνθρωποι απέναντι στην ίδια τη ζωή , όταν δεν μπορεί να είναι δεδομένη, υπάρχουν οι νόμοι ως εγγυήσεις. Νόμοι όμως δομημένοι, ουσιαστικοί, χωρίς κενά, νόμοι με πλήρη γνώση του παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Κάτι που λείπει από τον παρόντα Νόμο…
Δεν είναι τυχαίο, ότι σε όλα τα 20 σχεδόν έτη μάχιμης δικηγορίας, χειρίστηκα υποθέσεις οικογενειακού δικαίου αναλαμβάνοντας κατά το πλείστον την πλευρά του πατέρα. Τα προβλήματα είναι γνωστά, αλλά υπάρχουν τρόποι να αντιμετωπιστεί η κάθε δυσκολία με την απαραίτητη αξιοπρέπεια. Όταν υπάρχει αξιοπρέπεια και σεβασμός, η “άλλη πλευρά” το αντιλαμβάνεται και μαλακώνει και αν δε γίνει αμέσως θα γίνει μέσα σε κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Έχει δε αποδειχθεί, ότι ακόμη και η πιο δύσκολη περίπτωση διαζυγίου, χρειάστηκε μόλις κατά μέσο όρο 5 έτη για να ατονήσει. Όμως αυτά τα 5 έτη μπορούν να δημιουργήσουν στα παιδιά, τέτοιες πληγές που δε θα μπορέσουν να επουλωθούν σε κανένα χρονικό διάστημα!
Αξίζει άραγε τον κόπο, τόση καταστροφή, για εγωισμό;
Και όμως αυτός ο Νόμος, έρχεται να οξύνει τα κενά που επεδίωκε να αμβλύνει. Τα προβλήματα σε μία οικογένεια δεν επιλύονται με την συνεπιμέλεια. Γιατί μία περίπτωση, τέτοιας ισότητας, θα αποτελειώσει αυτό που πρέπει να επιλύσει. Τα προβλήματα που θα γεννηθούν είναι πολλαπλάσια αυτών που ίσως θα κληθεί να επιλύσει. Και εδώ μου έρχεται στο νου το Θεατρικό έργο του Γερμανού συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρεχτ, “Ο Κύκλος με την Κιμωλία”.
Το έργο κι η ιστορία…
Στο έργο αυτό, μια υπηρέτρια σε αρχοντικό, αναλαμβάνει τον γιο του άρχοντα, μετά τη δολοφονία του από επαναστάτες. Ενώ η βιολογική του μητέρα εξαφανίζεται κυνηγημένη. Με θυσίες μεγαλώνει το παιδί κοντά της και κάποια στιγμή η βιολογική μητέρα του επιστρέφει και το διεκδικεί δικαστικά, κατηγορώντας την υπηρέτρια, ότι της το έκλεψε. Ένας δικαστής καλείται να αποφασίσει για την τύχη του παιδιού, επιλέγοντας μία σολομώντεια λύση: Τοποθετεί το παιδί μέσα σ’ έναν κύκλο και ζητά από τις δύο γυναίκες να το τραβήξουν από τα χεράκια του με δύναμη, η κάθε μια προς το μέρος της. Όποια καταφέρει να το βγάλει από τον κύκλο, θα το κρατήσει δικό της για πάντα. Η βιολογική μητέρα το τραβά με δύναμη, ενώ η υπηρέτρια που δεν θέλει να το πονέσει, το αφήνει!
Γιατί γονιός, που αγαπάει το παιδί του, που θέλει να το δει να μεγαλώνει χωρίς πολλά τραύματα -γιατί τραύματα ο καθένας έχει από το παραμικρό γεγονός, αναλόγως της ευαισθησίας του- που θέλει να είναι υγιής ψυχικά και σωματικά, ΔΕΝ είναι ο γονιός που θέλει να το πονέσει και να το κόψει στα δύο! Δεν είναι αυτός που το διεκδικεί με κάθε τρόπο! Είναι αυτός που το αφήνει να ζήσει εκεί που είναι ευτυχισμένο!
Θα μπορούσε, λοιπόν, ο υπουργός να επιλύσει το ζήτημα του που είναι ευτυχισμένο το παιδί και που μπορεί να αναπτύξει την προσωπικότητά του, με άλλους τρόπους. Θα μπορούσε να μειώσει τις περιπτώσεις που κάποιος από τους δύο γονείς, “εκβιάζει” μέσω των παιδιών τον άλλο γονέα, ή τον πληγώνει. Και αυτές οι κακές πρακτικές έχουν συμβεί και από την πλευρά των γυναικών αλλά και από την πλευρά των ανδρών. Είθισται δε όποιος έχει μεγαλύτερη οικονομική δύναμη ή πάσης φύσης άλλη εξουσία, να επιλέγει να δημιουργήσει στον άλλο γονέα αυτά τα προβλήματα.
Η επιλογή λοιπόν του Υπουργού να ΔΙΧΑΣΕΙ το ίδιο το παιδί, αποδεικνύει την έλλειψη βαθιάς κοινωνικοψυχολογικής μελέτης των ευρημάτων.
Παιδιά που θα πονούν όταν αποχωρίζονται τον Άλλον, που θα αποχωρίζονται τη ζωή τους, τους φίλους τους, τις δραστηριότητές τους , γιατί;
ΓΙΑ να ικανοποιούν την ΙΣΟΤΗΤΑ των γονέων! Μια “εξίσου” ισότητα που ΜΟΝΟ κακό θα δημιουργήσει στο ίδιο το παιδί που θεωρητικά προστατεύεται από τον νέο νόμο!
Στην υπόθεση Κράμερ εναντίον Κράμερ, παρόμοια με το ως άνω έργο του Μπρέχτ, η μάνα που εγκατέλειψε το μικρό παιδί της γιατί ένιωθε εγκλωβισμένη, και μετά το διεκδίκησε και το “ΚΕΡΔΙΣΕ” δικαστικά, αντιλήφθηκε εγκαίρως ότι το παιδί της είναι ευτυχισμένο εκεί που έμαθε να ζει! Όταν θα το καταστρέψει αν το πάρει και όσο και αν τη πόνεσε η απόφαση, εν τέλει επέλεξε ότι ο εγωισμός της ήταν ανύπαρκτος μπροστά στην ευτυχία του παιδιού της και ενώ είχε απόφαση που τη δικαίωνε, αποφάσισε να το αφήσει στον πατέρα!
Γιατί κανένας δικαστής, κανένας νομοθέτης υπουργός κλπ ΔΕΝ θα αγαπήσει περισσότερο από εμάς τα ίδια μας τα παιδιά!
Η απόφαση λοιπόν, πέρα από όποιον “δίκαιο” νόμο περί συνεπιμέλειας, είναι δική μας:
Θα βάλουμε τον εγωισμό μας πάνω από την ευτυχία των παιδιών μας;
Θα “εκμεταλλευτούμε” τον νόμο που μας δίνει το δικαίωμα να πονέσουμε τον Άλλο;
Ή θα κάνουμε το καλύτερο για τα παιδιά μας επιλέγοντας αυτό που τα ευχαριστεί βαθιά, αφού τα αφουγκρασθούμε;
Θα ακούσουμε επιτέλους τα παιδιά μας;
Όλγα Ν. Τσιπτσέ
LL.M. Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω
Διαπ. Διαμεσολαβήτρια – Διαιτητής ΥΔΔΑΔ
GDPR/DPO exp. – Chair GR EADPP BRANCH
[…] Πόσο άνιση μπορεί να καταλήξει η ισότητα; Νόμος για “… […]